Juli 2025: Deze maand in onderzoek naar de ziekte van Huntington

Deze maand bood onderzoek naar de Ziekte van Huntington (HD) krachtige inzichten in hoe de hersenen in de loop van de tijd veranderen en hoe we die progressie kunnen vertragen of volgen. Van het gebruik van hersenscans, smartphonetests en zelfs slaappatronen om vroege veranderingen op te sporen, tot het onderzoeken van nieuwe behandelingsmogelijkheden zoals ondersteuning van gliacellen, genbewerking en energiereparatie, wetenschappers ontdekken nieuwe manieren om de Ziekte van Huntington in elk stadium te bestrijden. Zelfs met de recente afwijzing van Prilenia’s pridopidine, geven onderzoeken van deze maand echte hoop dat eerdere detectie, betere monitoring en slimmere behandelingen binnenkort allemaal binnen handbereik zijn.

Gluren naar huntingtin en leren van een PET-studie

Onderzoekers hebben onlangs een nieuw instrument voor het scannen van de hersenen getest dat een PET imaging tracer wordt genoemd. Dit is in feite een kleine molecule die “oplicht” wanneer deze zich vasthecht aan het schadelijke huntingtin eiwit, dat HD veroorzaakt. Door deze gloed in hersenscans te volgen, hoopten wetenschappers te kunnen zien hoeveel van het schadelijke eiwit zich ophoopt bij mensen met HD. Hoewel de tracer veilig was en geen bijwerkingen veroorzaakte, was hij een beetje te “plakkerig”, hechtte zich vast op plaatsen waar dat niet zou moeten, een beetje zoals glitter die overal terechtkomt, waardoor de resultaten moeilijker te interpreteren waren.

Hoewel deze specifieke tracer niet de resultaten opleverde waar ze op hoopten, heeft het onderzoek de wetenschappers veel geleerd over hoe ze betere tracers kunnen ontwerpen. Ze ontdekten dat het vergelijken van hersengebieden met het cerebellum (een deel van de hersenen dat meestal gespaard blijft bij HD) hielp om een aantal zinvolle patronen te onthullen en dat het uit elkaar plaatsen van scans een week later betrouwbaardere resultaten opleverde dan het achter elkaar doen van de scans. Voor HD-gezinnen is de belangrijkste conclusie: wetenschappers komen steeds dichter bij een instrument dat het huntingtin eiwit in realtime kan opsporen, wat op een dag kan helpen controleren hoe goed huntingtin-verlagende behandelingen werken.

Energie uit balans: Hoe de ZvH de krachtcentrale van de cel beïnvloedt

Wetenschappers gebruikten piepkleine 3D-hersenmodellen gemaakt van HD-stamcellen om te bestuderen hoe de ziekte de vroege hersenontwikkeling beïnvloedt. Ze merkten dat er al iets mis was voordat de hersencellen volledig gevormd waren, vooral in de manier waarop de cellen energie maakten en gebruikten. Een belangrijk energiegen genaamd CHCHD2 werkte niet goed, wat leidde tot gestresste mitochondriën, de delen van de cel die fungeren als energiecentrales en alle energie leveren.

Dit is belangrijk omdat als hersencellen niet goed met energie kunnen omgaan vanaf het allereerste begin, ze misschien niet groeien en zich niet ontwikkelen zoals het zou moeten, waardoor de kans groter is dat ze later kapot gaan. Maar het spannende was dat de onderzoekers ontdekten dat het stimuleren van het CHCHD2-energiegen het probleem in deze 3D-minihersenen leek op te lossen, wat wijst op een nieuwe manier waarop wetenschappers hersencellen vroeg in de ziekte kunnen beschermen.

Simon Zegt Stop: Wat een kinderspel ons kan leren over de vroege ZvH

Wetenschappers maakten van het kinderspel “Simon Zegt” een volwassen test om te zien hoe vroege HD de aandacht en impulscontrole beïnvloedt. Mensen met beginnende HD speelden een computerversie: vormen flitsten links of rechts en ze moesten op een knop drukken op basis van kleur, niet locatie. Kleine sensoren op hun duimen detecteerden zelfs de kleinste spiertrekkingen, soms voordat iemand zichzelf kon stoppen. Het blijkt dat mensen met vroege HD niet overdreven impulsief waren, maar ze deden er wel langer over om te reageren en hadden moeite met opletten.

Dit werk suggereert dat vroege HD er niet voor lijkt te zorgen dat mensen impulsief handelen, maar het vertraagt wel hun denken en maakt het moeilijker om geconcentreerd te blijven. Het opsporen van deze subtiele veranderingen zou artsen kunnen helpen om HD eerder te herkennen en betere ondersteuningsstrategieën te ontwikkelen. Het belangrijkste is dat het onderzoek hoopvol is voor families die met HD te maken hebben, omdat het laat zien dat de hersenen nog steeds impulsen kunnen controleren en dat vroegtijdige interventies, zoals therapieën of aandachtsoefeningen, mensen kunnen helpen om meer “in het spel” te blijven.

Onbekende helden: Kunnen gliacellen de ziekte van Huntington behandelen?

Wetenschappers testten of gezonde menselijke gliacellen, het ondersteunende personeel van de hersenen, zouden kunnen helpen bij het herstellen van schade door HD. Ze transplanteerden gliale progenitorcellen in de hersenen van volwassen muizen die model staan voor HD. De resultaten waren indrukwekkend – de behandelde muizen leken beter te bewegen, meer te onthouden, langer te leven en hun neuronen leken zich meer als gezonde neuronen te gedragen.

Dit werk suggereert dat we door het stimuleren van de cellen rondom neuronen, de neuronfunctie kunnen ondersteunen en verbeteren, zelfs nadat de symptomen zijn begonnen. Deze “helper”-cellen kunnen herstelsignalen afgeven of de hersenomgeving verbeteren, waardoor neuronen een broodnodige oppepper krijgen. Het is nog vroeg, maar dit type onderzoek opent een opwindend nieuw potentieel om gliacellen in te zetten om de hersenen te genezen en teamwork te gebruiken om HD te bestrijden.

De zaak kraken: hoe een smartphone “detective” helpt bij het opsporen van de progressie van de Ziekte van Huntington

Wetenschappers hebben een nieuw hulpmiddel ontwikkeld, de HD Digital Motor Score (HDDMS) , dat van een smartphone een “detective” maakt om de progressie van HD te volgen. Door gebruik te maken van eenvoudige, op de telefoon gebaseerde tests, zoals tikken, lopen, balanceren en het meten van onwillekeurige bewegingen, worden de gegevens thuis verzameld. De HDDMS bleek ongeveer twee keer zo gevoelig als traditionele klinische tests, wat betekent dat het subtiele veranderingen in beweging eerder en betrouwbaarder kan detecteren.

Dit zou een doorbraak kunnen betekenen, omdat de implementatie van het HDDMS zou leiden tot minder bezoeken aan klinieken, kleinere en snellere klinische onderzoeken en betere hulpmiddelen om te zien of behandelingen werken, allemaal zonder dat je je huis hoeft te verlaten. Voor HD-gezinnen is dat enorm. Het is alsof je een vergrootglas met superkracht in je zak hebt, waarmee artsen en onderzoekers de progressie van de ziekte eerder kunnen opsporen en de zorg nauwkeuriger kunnen afstemmen.

De genetische sneeuwbal stoppen: Hoe een eenvoudige genetische onderbreking de Ziekte van Huntington vertraagt

HD wordt veroorzaakt door een zich herhalend stuk van de genetische letters C-A-G dat na verloop van tijd groter wordt, als een sneeuwbal die bergafwaarts rolt. Wetenschappers gebruikten een aangepaste versie van CRISPR, een krachtig gen-editing hulpmiddel, om een kleine genetische verandering in deze herhalende reeks aan te brengen. In cellen en muizen bleek deze eenvoudige onderbreking de gevaarlijke expansie te vertragen en hersencellen te beschermen tegen schade.

Deze aanpak pakt een van de hoofdoorzaken van HD aan, niet alleen de symptomen. Door de genetische sneeuwbal te stoppen, zou deze strategie kunnen leiden tot langdurige, effectieve behandelingen. Het is nog te vroeg om zeker te weten of deze aanpak zal werken, maar dit geeft echt hoop dat het mogelijk is om de progressie van de ziekte te vertragen of zelfs te stoppen.

Wanneer het orkest van de hersenen uit de toon valt: Een nieuwe kaart van de progressie van de ZvH

Wetenschappers gebruikten een krachtig beeldvormingshulpmiddel voor de hersenen om in kaart te brengen hoe HD de communicatienetwerken van de hersenen in de loop der tijd verandert en de resultaten lijken veel op een symfonie die in drie bedrijven uit elkaar valt. In de vroegste stadia zijn de hersenen eigenlijk te veel met elkaar verbonden. Het team ontdekte dat verschillende regio’s over elkaar heen praten, alsof een orkest te hard speelt en niet synchroon loopt. Deze “hyperconnectiviteit” lijkt tientallen jaren voor de symptomen op te treden en kan een manier van de hersenen zijn om vroege schade te compenseren.

Naarmate de Ziekte van Alzheimer voortschrijdt, worden deze verbindingen verbroken. De ziekte lijkt zich langs de hersencircuits te verspreiden, als een slechte noot die van sectie naar sectie springt. Uiteindelijk lijkt het grootste deel van de communicatie in de hersenen dramatisch te stagneren, wat leidt tot een wijdverspreide verbroken verbinding. Elk stadium lijkt te worden aangedreven door verschillende biologische processen, van vroege chemische signaalproblemen tot latere energie- en genetische storingen. De belangrijkste conclusie is dat HD geen rechte lijn volgt, maar zich in fasen ontvouwt en als we weten wanneer en hoe de “muziek” van de hersenen begint te haperen, kunnen artsen toekomstige behandelingen nauwkeuriger timen.

Pridopidine raakt een wegversperring: EMA zegt nee tegen goedkeuring voor behandeling van de ziekte van Huntington

Op 25 juli 2025 ontvingen Prilenia en haar partner Ferrer de bevestiging dat het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) hun aanvraag voor een vergunning voor het in de handel brengen van pridopidine als behandeling voor HD in Europa heeft afgewezen. De beslissing komt overeen met eerdere klinische onderzoeksresultaten die aantoonden dat, hoewel pridopidine over het algemeen veilig was en goed werd verdragen, het er niet in slaagde de primaire eindpunten te behalen in belangrijke onderzoeken, waaronder het meest recente PROOF-HD onderzoek. Hoewel subgroepanalyses wezen op bescheiden voordelen in Total Functional Capacity (TFC) onder deelnemers die geen dopaminebeïnvloedende medicatie gebruikten, werden deze signalen niet robuust genoeg geacht om goedkeuring te ondersteunen.

Ondanks deze tegenslag hebben Prilenia en Ferrer aangegeven dat ze zich blijven inzetten voor de ontwikkeling van pridopidine, niet alleen voor HD maar ook voor ALS. Ze zijn van plan om een nieuwe wereldwijde registratiestudie te starten met als doel de klinische voordelen van het geneesmiddel op functioneel, cognitief en motorisch gebied verder te evalueren. Hoewel een weigering van de regelgevende instanties een grote teleurstelling is voor families met HD, blijft het landschap van onderzoek naar HD in 2025 dynamisch en hoopvol met goed nieuws in overvloed en meer onderzoeksnieuws dat wordt verwacht voor het einde van het jaar.

Wanneer de klok van de hersenen breekt: Verstoorde slaap en circadiane chaos bij de ZvH

Een 12 jaar durend onderzoek volgde mensen met het HD-gen om te zien hoe hun slaap in de loop van de tijd veranderde en de resultaten waren verbluffend. Nog voordat de symptomen optraden, werd hun slaap onstabiel, als een kapotte klok die de tijd niet kon bijhouden. Dichter bij het begin van de ziekte hadden velen moeite om de hele nacht door te slapen. Deze slaapproblemen gingen gepaard met trager denken, stemmingsproblemen en tekenen van zenuwschade in de hersenen.

Dit onderzoek suggereert dat slaap misschien niet alleen een symptoom van HD is, maar ook een rol speelt in hoe de ziekte zich ontwikkelt. Het bijhouden van de slaap zou kunnen helpen bij het opsporen van vroege waarschuwingssignalen jaren voordat de symptomen beginnen, en het verbeteren van de slaap zou zelfs kunnen helpen bij het beschermen van de gezondheid van de hersenen. Voor HD-gezinnen is de boodschap duidelijk: slaap is krachtig en kan deel gaan uitmaken van toekomstige strategieën om HD te vertragen of beter te beheersen.